Mu.ZEE trekt Ensor2024 op gang met ‘Rose, Rose, Rose à mes yeux’
James Ensor en het stilleven in België 1830 – 1930
2024 wordt gedoopt tot Ensorjaar. Precies 75 jaar na de dood van de grootmeester ontvouwt zich een zee aan evenementen en expo’s. Mu.ZEE, hét kunstmuseum aan zee voor Belgische kunst, brengt als eerste een Ensoriaans eerbetoon. Dat doen ze van 16.12.2023 tot 14.04.2024 met de tentoonstelling ‘Rose, Rose, Rose à mes yeux – James Ensor en het stilleven in België 1830 – 1930’. Deze tentoonstelling, gecureerd door prof. Bart Verschaffel en Sabine Taevernier, focust zich op Ensors prominente plaats binnen dit oeuvre, die dient als ruggengraat en ijking voor een overzicht van het stilleven in België tussen 1830 en 1930.
Over een veelzijdige kunstenaar als James Ensor raak je niet snel uitgepraat. Het ‘enfant terrible’ van de academische kunstwereld, groeide uit tot dé vernieuwer van het modernisme in België. De internationale kunstwereld kijkt met grote verwondering naar zijn penseelstreken. Ensor houdt ervan humor en maatschappijkritiek in zijn oeuvre te verwerken. Zo staat hij bekend om zijn zelfportretten, religieuze taferelen en satirische figuren. Stillevens daarentegen …?! Dat is niet meteen het eerste waarmee het brede publiek Ensor associeert. “Onterecht want ongeveer een kwart van Ensors totale oeuvre bestaat uit stillevens”, aldus prof. Bart Verschaffel.
“Stilleven is de triomf van kleur en leven”
Stillevens: klassiek of net niet?
Stillevens en schilderkunst, het is een veelvoorkomende combinatie. Van Manet tot Picasso. “De benaming ‘stil-leven’ verwijst naar het feit dat de schilder geen gebeurtenis, verhaal of uitdrukking weergeeft, maar roerloze voorwerpen portretteert”, beschrijft professor Verschaffel de stijl. Klinkt saai voor een onverbeterlijke revolutionair als Ensor, toch? Bevindt dit genre zich trouwens niet onderaan de artistieke ladder …?! Verre van! Ensor slaagt er net in het genre opnieuw artistiek interessant te maken en een geheel eigen stijl te creëren. Nog aldus prof. Verschaffel: “Als jonge schilder heeft hij in één beweging de bloedeloze iconografie van de burgerlijke, academische kunst vernieuwd, en de conventionele schilderwijze waarin hij was opgeleid, doorbroken.”
Burgerlijke interieurs, huishoudelijke voorwerpen, chinoiseries en exotische stoffen voeden zijn inspiratie. Ook de souvenirwinkel van de familie Ensor vormt een uitstekend experimenteerveld. De schelpen en carnavalsmaskers die er verkocht werden, vinden we terug in zijn oeuvre.
“Ensor ontpopte zich als de nieuwe profeet van het licht (…). Een bestudeerde weergave van materialen en reflecties alsook het gevoel voor theatraliteit zijn de recepten die hij gebruikte in zijn eerste stillevens tussen 1880 en 1882.”
Bart Verschaffel, Sabine Taevernier, Stefan Huygebaert in “James Ensor et la Nature Morte en Belgique (1830-1930)”
“Vanaf 1884–‘85 werd Ensors palet plots veel lichter. Ongetwijfeld was hij zeer gevoelig voor de atmosfeer en het licht van de zee in ‘zijn’ Oostende. Maar dat licht zelf is niet zijn onderwerp. Hij schildert niet wat hij ziet, zoals bijvoorbeeld De Braekeleer lichtinval minutieus bestudeert, of zoals de pointillisten en impressionisten de waarneming van het licht analyseren en reconstrueren. Zijn schilderijen zelf zijn de lichtbron, ze zijn van licht gemaakt”, stipt prof. Verschaffel nog aan.
Mu.ZEE plaatst de Oostendse grootmeester op zijn voetstuk
Van 16.12.2023 tot 14.04.2024 staat in Mu.ZEE hét culturele hoogtepunt van Ensor2024 op het programma: ‘Rose, Rose, Rose à mes yeux’. Deze tentoonstelling, gecureerd door prof. Bart Verschaffel en Sabine Taevernier, toont hoe Ensor een unieke en persoonlijke interpretatie weet te geven aan het genre van het stilleven in België tussen 1830 en 1930. Een dertigtal werken uit de belangrijke productie van Ensor getuigen van een uitzonderlijke kwaliteit. Van zijn eerste burgerlijke voorbeelden over de ‘bespookte’ stillevens van de jaren ’90 tot de etherische, dromerige voorbeelden van de late periode. De tentoonstelling neemt Ensors oeuvre als ijkpunt voor dit luik van de schilderkunst, om zo te laten zien hoe ook talentvolle tijdsgenoten het genre opwaarderen, zowel picturaal als iconografisch.
In dialoog met Belgische stillevenschilders uit de 19e eeuw
De tentoonstelling biedt een overzicht van de 19e eeuwse, academische, decoratieve traditie vanaf Antoine Wiertz tot Frans Mortelmans, met vele vergeten maar zeer vakkundige en in hun tijd zeer succesvolle schilders zoals Jean Robie en Hubert Bellis. Bijzondere aandacht gaat hierbij naar geheel vergeten vrouwelijke schilders zoals Alice Ronner en Georgette Meunier, alsook de geïsoleerde figuur van Henri De Braekeleer. Daarop volgt een selectie van schilders die zich, reeds binnen de geaccepteerde traditie van het modernisme, toeleggen op het stilleven, maar zelf binnen de geplogenheden van het genre blijven zoals Louis Thevenet en Léon De Smet. Daarnaast worden een aantal schilders geplaatst die, net zoals Ensor, door hun picturale aanpak en beeldopbouw, zeer eigen, sterke beelden maken zoals Leon Spilliaert, Gustave Van de Woestyne, Frits Van den Berghe en de minder bekende Marthe Donas en Walter Vaes. De tentoonstelling sluit af met kunstenaars die de vaste beeldruimte van het ‘theater van de dingen’ opblazen: Jean Brusselmans en René Magritte.
Een waaier van culturele verwevenheid
Deze schitterende tentoonstelling komt tot stand dankzij de medewerking van onder meer de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van Antwerpen en van Brussel, het Museum voor Schone Kunsten van Gent en talrijke Belgische stadsmusea,. Daarnaast wordt ‘Rose, Rose, Rose à mes yeux’ ondersteund door Nederlandse, Duitse en Amerikaanse musea. Samen met zelden vertoond werk van diverse private verzamelaars uit binnen- en buitenland. Ongezien origineel! Bij de tentoonstelling verschijnt eveneens een publicatie met, naast de cataloog van de tentoongestelde werken, bijdragen over de betekenis van het stilleven in het oeuvre van James Ensor en de geschiedenis van het stilleven in België.
Info en tickets:
Mu.Zee
Romestraat 11, 8400 Oostende
T +32 (0) 59 50 81 18 | info@muzee.be
www.muzee.be
Tekst: Els Goethals
Lees meer in de herfsteditie van OMAG Citymagazine