Gent een koppige stad?! Door de eeuwen heen kreeg zelfs de grootste opstand of publieke vernedering het volk niet klein. Het levert hen de geuzennaam ‘stroppendragers’ op. Als we de geschiedenisboeken openslaan, zien we vooral mannen op het strijdtoneel. “Vergis je niet,” vertelt stadsgids Lutgarde Depaepe. “Ook vrouwen weigerden zich te laten overheersen.” Van vurige idealen tot pittige verhalen.
Wie draagt de broek?
Het historische centrum van Gent is bezaaid met majestueuze woningen. Zoals het stadspaleis van de families d’Hane Steenhuyse en Vander Haeghen gelegen in de Veldstraat. Het gerestaureerde interieur doet dromen van 18e-eeuwse adellijke feesten. Toch wordt mevrouw Falligan, geboren Jeanne de Pestre, iets minder elegant voorgesteld in de riante eetkamer. Hopla, beentjes in de lucht! Een onderbroek – een luxeartikel in die tijd -blijkt zedig verstopt onder haar kledij. Het ultieme bewijs van haar rijke stand.
Een verschil met Marie Schellinck. Als arme dienster kende ze die weelde niet. Toch geeft ze op een opmerkelijke manier een andere wending aan haar troosteloze leven. Samen met haar man, François De Saegher, treedt ze in dienst van het Franse leger. Zij had een indrukwekkende staat van dienst: van korporaal tot sergeant. Pas na een verwonding in de slag van Austerlitz ontdekte de dokter dat ze een vrouw was… Zelfs Napoleon was van slag en gaf haar prompt de medaille van het “Legion d’honneur”.
Feminisme avant la lettre
Als er iemand is die op het lijstje van sterke vrouwen niet mag ontbreken, dan is het wel Emilie Claeys. Noem haar gerust een feministe avant la lettre, haar hele leven ijverde ze voor gelijke rechten. Zelf afkomstig uit een arbeidersgezin, zag onder haar impuls de Socialistische Propagandaclub voor vrouwen in 1886 het levenslicht. Later zetelde ze als eerste vrouw in de raad van bestuur van de Bond Moyson en vertegenwoordigde de B.W.P. (de Belgische Werklieden Partij) op een internationaal congres in Zurich. Ze werd uitgever van het maandblad “De Vrouw”, dat al snel onder censuur kwam… Niettemin hebben we de invoering van het vrouwenstemrecht in 1948 vooral aan haar te danken. Evenals het feit dat anticonceptie vanaf 1973 uit de illegaliteit verdween.
Vrouwelijke pioniers
In 1817 werd de Gentse universiteit officieel opgericht onder koning Willem I van Oranje-Nassau. Toch bleven de poorten nog tot 1882 gesloten voor vrouwen. De eerste studentes zien uiteindelijk hun wens in vervulling gaan. Of toch niet helemaal? Het aanvatten van universitaire studies was één ding, sommige ambten ook effectief uitoefenen, was nog net iets anders. Zo werden advocates pas toegelaten aan de balie sinds 1973. Een eer die te beurt viel aan de Gentse Madeleine Schauvliege.
Bij de apothekers was Pauline Dossche de eerste die samen met de jongens practicum mocht volgen. Irène Van der Bracht schopte het op haar beurt tot hooglerares aan de UGent. Zij onderwees lichamelijke opvoeding. Aan meisjesstudenten, uiteraard…
1900 was een magisch jaar voor Bertha De Vriese en voor alle vrouwen die later in haar voetsporen traden. Zij studeerde met de grootste onderscheiding af als doctor in de geneeskunde. Tijdens haar carrière bekwaamde ze zich verder in diverse buitenlandse universiteiten en won de eerste prijs in een academische wedstrijd.
Iconen in de cultuurwereld
Achter elke sterke man staat een sterke vrouw, zo wil het cliché. In het geval van acteur en Nobelprijswinnaar Maurice Maeterlinck (1862 – 1949), bleef zijn inspiratiebron en muze lange tijd een publiek geheim. Uiteindelijk bleek zijn minnares niemand minder dan Franse operadiva Georgette Leblanc (1869 – 1941). Een grande dame in de cultuurwereld, van het fin de siècle tot aan de Eerste Wereldoorlog. Rolmodellen als Leblanc openden deuren voor de generaties na hen. Zo vonden ook deze grote Gentse dames hun weg in de internationale operawereld: Vina Bovy, Rita Gorr en Hilde de Groote.
De Titanic, een verhaal apart
De RMS Titanic, een onderwerp waar we een boek mee kunnen vullen… De verleiding is groot, maar we houden ons toch aan het onderwerp: buitensporig vrouwelijk. En dan is deze anekdote zeker het vermelden waard. Zo was er een zangeres aan boord van het legendarische schip. Een Gentse, bleek later: Mathilda Pede. Als bij wonder overleefde zij de ramp, erfde 150.000 dollar van haar verdronken echtgenoot waarvan ze 57.000 dollar schonk aan Belgische weldadigheidswerken na de Eerste Wereldoorlog. Als dat geen medaille verdient!
Een ander verhaal dat kan tellen, is dat van Suzanne Lilar. Of liever een bundeling van verhalen die een mooi beeld schetsen over Gent in de belle époqueperiode. Haar literaire oeuvre leverde Lilar in 1976 de adellijke titel van barones op.
Een laatste terugblik
Kroakamandelwijvekes Antoinette Vandeputte was erg geliefd bij het gewone volk. Niet alleen als uitvindster van de “Gentse kaviaar”, een volkse lekkernij, maar ook voor haar sociaal engagement. Zij zette zich tot eind de jaren negentig in voor de opvang van wezen en van jonge meisjes met een ongewenste zwangerschap. Niet voor niets werd recent een wandelpad naar haar vernoemd.
Vandaag krijgen vrouwen gelukkig wel de erkenning die ze verdienen. Van auteurs tot procureurs. Van artsen tot artiestes. Zo zien we opvallend veel vrouwelijk talent in de Gentse entertainmentwereld. Helene Marechal, Lily Castel en Pascal Platel om maar enkele voorbeelden te noemen.
Eindigen doen we met datgene waarmee we begonnen zijn: lingerie. Vandaag heeft Gent haar eigen modeontwerpster: Murielle Scherre. Gedurfd maar tegelijk toegankelijk. Zo kunnen we haar collecties bh’s en slipjes het best omschrijven. Een ode aan de vrijgevochten vrouw.
Intussen zijn we aanbeland in het nu. Een grote dank aan stadsgids Lutgarde Depaepe. Haar bron van bijzondere verhalen en geestige weetjes is duidelijk nog niet uitgeput. Een gegidste wandeling nodigt je uit om mee te mijmeren over de markante madammen van toen.